Poshan Pakhwada 2025 | प्रत्येक बालकाला निरोगी सुरुवात मिळायला हवी, प्रत्येक मातेला योग्य पोषण मिळायला हवे आणि प्रत्येक कुटुंबाला पौष्टिक अन्नाची उपलब्धता असायला हवी. मात्र, भारतात आजही कोट्यवधी लोक कुपोषणाच्या गंभीर समस्येशी झुंजत आहेत. या गंभीर परिस्थितीची दखल घेत, सरकारने 8 मार्च 2018 रोजी ‘पोषण अभियान’ (Poshan Abhiyaan) सुरू केले.
या महत्वाकांक्षी कार्यक्रमाचा उद्देश महिला आणि बालकांच्या पोषणात सुधारणा करणे हा आहे. याच अभियानाचा एक महत्वाचा भाग म्हणजे ‘पोषण पंधरवडा’ (Poshan Pakhwada 2025). पोषण पंधरवडाच्या 7व्या आवृत्तीला सुरुवात झाली आहे.
2025 मध्ये, या उपक्रमाचा सातवा वर्धापन दिन 8 एप्रिल ते 23 एप्रिल दरम्यान साजरा केला जाणार आहे. माता आणि बालकांचे पोषण (Maternal and Child Nutrition), लाभार्थ्यांसाठी डिजिटल सुलभता आणि बालकांच्या लठ्ठपणावर मात करणे या प्रमुख विषयांवर आधारित या वर्षीचा पोषण पंधरवडा, पोषक तत्वांमध्ये सुधारणा करण्यासाठी ठोस परिणामांवर लक्ष केंद्रित करणार आहे.
पोषण पंधरवडा 2025 ((Poshan Pakhwada 2025): उद्दिष्ट्ये आणि उपक्रम:
‘पोषण पंधरवडा २०२५’ हे महिला आणि बालकांवर लक्ष केंद्रित करून एका निरोगी भारताच्या निर्मितीच्या दिशेने टाकलेले एक महत्त्वाचे पाऊल आहे. भारत सरकारच्या सर्व मंत्रालये आणि विभाग, तसेच देशभरातील अंगणवाडी केंद्रे (Anganwadi Centers) एकत्रितपणे विविध उपक्रम आयोजित करणार आहेत, ज्याद्वारे समुदायाला खालील बाबींसाठी संवेदनशील केले जाईल:
- प्रसूतीपूर्व काळजी, योग्य पोषण आणि नियमित आरोग्य तपासणीला प्राधान्य देणे.
- आरोग्यदायी भविष्यासाठी प्रतिज्ञा करणे – पौष्टिक आहार घेणे, सक्रिय राहणे आणि जागरूकता पसरवणे.
- समतोल आणि पौष्टिक आहार घेणे.
- रोज 8 ग्लास पाणी पिणे.
- पोषण ट्रॅकर (Poshan Tracker App) ॲपवर नोंदणी करणे.
पहिले 1000 दिवस महत्त्वाचे का?
एका गर्भवती मातेची कल्पना करा, जी आपल्या बाळाला जीवनातील सर्वोत्तम सुरुवात देण्यासाठी उत्सुक आहे. ती काय खाते, तिला कोणती आरोग्य सेवा मिळते आणि या सुरुवातीच्या महत्त्वाच्या महिन्यांमध्ये तिला कोणते मार्गदर्शन मिळते, हे केवळ तिच्या बाळाच्या शारीरिक आरोग्यावरच नव्हे, तर त्याच्या मानसिक आणि भावनिक आरोग्यावरही परिणाम करते.
गर्भधारणेपासून ते बाळाच्या दुसऱ्या वाढदिवसापर्यंतचे पहिले 1000 दिवस (First 1000 Days Nutrition) शारीरिक वाढ आणि मेंदू विकासासाठी अत्यंत महत्त्वाचे असतात. या काळात, बाळाचे शरीर आणि मन वेगाने विकसित होते, जे त्यांच्या भविष्यातील शिक्षण, प्रतिकारशक्ती आणि एकूण आरोग्याचा पाया घालते. चांगले पोषण, प्रेम, काळजी आणि लवकर शिकण्याचे अनुभव त्यांना निरोगी, हुशार आणि आनंदी व्यक्ती बनण्यास मदत करू शकतात.
त्यामुळेच, पोषण अभियानाने जीवनातील पहिल्या 1000 दिवसांवर विशेष लक्ष केंद्रित केले आहे. यावर्षीच्या पोषण पंधरवड्याच्या माध्यमातून, मातांचे पोषण, योग्य स्तनपान पद्धती आणि बालकांची वाढ खुंटणे आणि रक्तक्षय रोखण्यासाठी संतुलित आहाराची भूमिका याबद्दल कुटुंबांना शिक्षित करण्याचा उद्देश आहे. स्थानिक उपायांवरही भर दिला जात आहे – विशेषत: आदिवासी भागांमध्ये जिथे पारंपरिक पौष्टिक आहार उत्तम आरोग्याची गुरुकिल्ली आहे.
1 मार्च 2021 रोजी सुरू झालेले हे एआय-आधारित प्लॅटफॉर्म (AI-Based Nutrition Monitoring) अंगणवाडी सेविकांना (AWWs) स्मार्टफोनद्वारे त्वरित माहिती उपलब्ध करून देऊन मोठ्या नोंदवह्यांची जागा घेत आहे. यामुळे सेविकांना उपस्थिती, वाढ निरीक्षण, आहार वितरण आणि बालविकास शिक्षण प्रभावीपणे व्यवस्थापित करणे शक्य झाले आहे.
28 फेब्रुवारी 2025 पर्यंत भारतातील सर्व अंगणवाडी केंद्रे पोषण ट्रॅकर ॲपवर नोंदणीकृत झाली आहेत. पहिल्यांदाच पात्र लाभार्थी – गर्भवती महिला, स्तनदा माता, किशोरवयीन मुली आणि 0-6 वर्षांची मुले – पोषण ट्रॅकर वेब ॲप्लिकेशनद्वारे स्वतःची नोंदणी करू शकतात.
