Indian E-Passport | ओळख आणि सुरक्षा अधिक प्रभावी करण्यासाठी भारतात आता ई-पासपोर्ट (E-Passport) जारी करण्यात येत आहे. या नवीन प्रकारच्या पासपोर्टमध्ये आधुनिक इलेक्ट्रॉनिक तंत्रज्ञानाचा वापर पारंपरिक कागदी पासपोर्टसोबत जोडण्यात आला आहे. परराष्ट्र मंत्रालयाने दिलेल्या माहितीनुसार, पासपोर्ट सेवा कार्यक्रम (Passport Seva Programme – PSP) आवृत्ती २.० सोबत १ एप्रिल २०२४ पासून सुरू झालेल्या पायलट कार्यक्रमाचा भाग म्हणून ई-पासपोर्ट उपक्रमाची अंमलबजावणी सुरू झाली आहे.
सध्या नागपूर, भुवनेश्वर, जम्मू, गोवा, शिमला, रायपूर, अमृतसर, जयपूर, चेन्नई, हैदराबाद, सुरत आणि रांची येथील प्रादेशिक पासपोर्ट कार्यालये भारतीय नागरिकांना ई-पासपोर्ट जारी करण्यासाठी सज्ज आहेत आणि भविष्यात याचा विस्तार करण्याची योजना आहे.
भारतातील ई-पासपोर्टच्या खास गोष्टी:
भारतातील ई-पासपोर्टमध्ये एक अँटेना (Antenna) आणि रेडिओ फ्रिक्वेन्सी आयडेंटिफिकेशन (Radio Frequency Identification – RFID) चिप समाविष्ट केलेली आहे. त्यामुळे हा पासपोर्ट सामान्य पासपोर्टपेक्षा वेगळा दिसतो, कारण त्याच्या पुढील पृष्ठाच्या खाली एक विशिष्ट सोनेरी रंगाचे चिन्ह छापलेले आहे.
पब्लिक की इन्फ्रास्ट्रक्चर (Public Key Infrastructure – PKI) हा एक महत्त्वाचा घटक आहे, जो ई-पासपोर्टसाठी एक मजबूत चौकट तयार करतो, खासगी डेटाचे संरक्षण करतो आणि चिपमध्ये साठलेल्या बायोमेट्रिक (Biometric) आणि वैयक्तिक माहितीची अचूकता आणि वैधता तपासतो.
ई-पासपोर्टचा एक मुख्य फायदा म्हणजे सुधारित डेटा सुरक्षा. यामुळे पासपोर्टधारकाच्या माहितीची सत्यता आणि अखंडता सुनिश्चित होते आणि सीमा तपासणी दरम्यान बनावट पासपोर्ट तयार करणे यासारख्या फसवणुकीच्या घटनांशी संबंधित धोके कमी होतात.
हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे की ई-पासपोर्ट अनिवार्य नाही. भारत सरकारने जारी केलेले सर्व पासपोर्ट त्यांच्या समाप्तीच्या तारखेपर्यंत वैध राहतील.
