Meta FTC antitrust trial | फेसबुक (Facebook), इंस्टाग्राम (Instagram) आणि व्हॉट्सॲपची (WhatsApp) मूळ कंपनी मेटा प्लॅटफॉर्म्स (Meta Platforms) आतापर्यंतच्या सर्वात मोठ्या कायदेशीर संकटाचा सामना करत आहे. या संकटामुळे कंपनीला इंस्टाग्राम (Instagram) आणि व्हॉट्सॲप (WhatsApp) विकावे लागू शकतात.
अमेरिकेच्या फेडरल ट्रेड कमिशनने (FTC Lawsuit) मेटाविरुद्ध मक्तेदारीविरोधी कारवाई सुरू केली आहे. प्रतिस्पर्धकांना विकत घेऊन स्पर्धा संपवण्याचा आणि सोशल मीडियामध्ये (Social Media Monopoly) एकाधिकारशाही निर्माण करण्याचा आरोप एफटीसीने मेटावर केला आहे.
वर्षानुवर्षे चाललेल्या या प्रकरणाची आता सुनावणी सुरू झाली आहे. मेटाचे प्रमुख मार्क झुकरबर्ग (Mark Zuckerberg) यांनी न्यायालयात साक्ष दिली असून, कंपनीच्या अधिग्रहणांचे आणि धोरणांचे समर्थन केले आहे.
याची सुरुवात कधी झाली?
2020 मध्ये, एफटीसीने मेटावर दावा दाखल केला होता. प्रतिस्पर्धकांना वाढण्यापूर्वीच विकत घेऊन कंपनीने बेकायदेशीरपणे मक्तेदारीची शक्ती टिकवून ठेवली, असा युक्तिवाद एफटीसीने केला होता.
या खटल्याच्या केंद्रस्थानी दोन मोठे करार होते: फेसबुकने 2012 मध्ये 1 अब्ज डॉलरला केलेले इंस्टाग्रामचे (Instagram WhatsApp Sale) अधिग्रहण आणि 2014 मध्ये 19 अब्ज डॉलरला केलेले व्हॉट्सॲपचे अधिग्रहण.
एफटीसीने त्यावेळी दोन्ही करारांना मंजुरी दिली असली तरी, नंतर त्यांनी आपला दृष्टिकोन बदलला. ही खरेदी एका विशिष्ट पद्धतीचा भाग असल्याचे त्यांनी म्हटले. एफटीसीचा दावा आहे की, झुकरबर्ग यांच्यासह मेटाच्या नेतृत्वाने दोन्ही कंपन्यांना स्पर्धेत धोका म्हणून ओळखले आणि गुणवत्तेवर स्पर्धा करण्याऐवजी त्यांना “निष्क्रिय” करण्यासाठी त्वरित पाऊले उचलली.
एफटीसीचा युक्तिवाद काय आहे?
एफटीसीनुसार, मेटाने “खरेदी करा किंवा गाडा” (buy-or-bury) ही रणनीती वापरली. स्वतःच्या उत्पादनांमध्ये सुधारणा करण्याऐवजी, आपली मक्तेदारी टिकवण्यासाठी आशादायक प्रतिस्पर्धकांना विकत घेतले. सुरुवातीच्या युक्तिवादात, एफटीसीचे वकील डॅनियल मॅथेसन म्हणाले की कंपनीने अमेरिकेच्या स्पर्धा धोरणाचा आधार असलेला करार मोडला आहे. कंपन्यांनी कामगिरीच्या आधारावर जिंकायला हवे, प्रतिस्पर्धकांना ताब्यात घेऊन नाही.
एफटीसीचे म्हणणे आहे की मेटाच्या कृतींमुळे ग्राहकांना चांगली उत्पादने आणि अधिक पर्याय गमवावे लागले आहेत. फेसबुक , इंस्टाग्रा आणि व्हॉट्सॲप एकाच छत्राखाली आणून, कंपनीने व्यापक सोशल नेटवर्किंग क्षेत्रात नवोन्मेष कमी केला, असा दावा एजन्सीने केला आहे.
मेटाचा प्रतिसाद काय आहे?
मेटाने हे आरोप जोरदारपणे फेटाळले आहेत. त्यांच्या वकिलांचा युक्तिवाद आहे की एफटीसीने एक दशकाहून अधिक वर्षांपूर्वी इंस्टाग्राम (Instagram) आणि व्हॉट्सॲप (WhatsApp) करारांना मंजुरी दिली होती आणि आता ते पूर्ववत करण्याचा प्रयत्न करणे कायदेशीरदृष्ट्या कमजोर आणि व्यवसायासाठी हानिकारक आहे.
त्यांनी असा दावा देखील केला आहे की कंपनीला टिकटॉक (TikTok), यूट्यूब (YouTube), स्नॅपचॅट (Snapchat) आणि लिंक्डइन (LinkedIn) सारख्या इतर प्लॅटफॉर्म्सकडून तीव्र स्पर्धेचा सामना करावा लागतो आणि त्यांना एकाधिकारशाही (Social Media Monopoly) मानले जाऊ शकत नाही.
झुकरबर्ग (Mark Zuckerberg) यांनी न्यायालयात साक्ष देताना सांगितले की मेटाने इंस्टाग्राम (Instagram) आणि व्हॉट्सॲप (WhatsApp) चे अधिग्रहण केल्यानंतर त्यात मोठी गुंतवणूक केली आहे. त्यांनी त्या करारांबद्दलच्या सुरुवातीच्या संभाषणांना स्पर्धा संपवण्याचे आक्रमक प्रयत्न नसून केवळ शक्यता पडताळणे असल्याचे सांगितले. मेटाचे प्रमुख वकील मार्क हॅन्सेन यांनी एफटीसीच्या खटल्याला “तथ्ये आणि कायद्याशी विसंगत असलेल्या सिद्धांतांचा संग्रह” म्हणून फेटाळले.
ही सुनावणी महत्त्वाची का आहे?
मेटासाठी गेल्या अनेक वर्षांतील हे सर्वात मोठे कायदेशीर आव्हान आहे. जर सरकारने हा खटला जिंकला, तर ते न्यायालयाला मेटाला इंस्टाग्राम (Instagram) आणि व्हॉट्सॲप (WhatsApp) विकण्यास भाग पाडण्याची मागणी करण्याची शक्यता आहे. असा निर्णय नियामक संस्था मोठ्या टेक कंपन्यांच्या विलीनीकरणावर (Tech Mergers) कसे पाहतात यात मोठा बदल घडवू शकतो आणि भविष्यात मोठ्या कंपन्यांना स्टार्टअप्स (Startups) विकत घेण्याच्या क्षमतेवर मर्यादा येऊ शकतात.
