Income Tax Return Filing Guide | आयकर विभागाने (Income Tax Department) मूल्यांकन वर्ष 2025-26 साठी ITR-1 आणि ITR-4 हे आयकर रिटर्न (Income Tax Return) भरण्याचे फॉर्म जारी केले आहेत. हे फॉर्म 50 लाख रुपयांपर्यंत एकूण उत्पन्न असलेल्या व्यक्ती, हिंदू अविभक्त कुटुंबे (HUF) आणि भागीदारी संस्था (LLP वगळता) यांच्यासाठी आहेत.
करदाते 1 एप्रिल 2024 ते 31 मार्च 2025 दरम्यानच्या उत्पन्नासाठी आता रिटर्न भरण्यास सुरुवात करू शकतात. आर्थिक वर्ष 2024-25 साठी आयकर रिटर्न भरण्याची अंतिम तारीख 31 जुलै 2025 आहे, तर त्यानंतर रिटर्न भरल्यास दंड लागू होऊ शकतो.
काय आहेत प्रमुख बदल?
यावर्षीचा एक महत्त्वाचा बदल म्हणजे आता पगारदार करदाते ITR-1 मध्ये कलम 112A अंतर्गत सूचीबद्ध शेअर्स आणि इक्विटी म्युच्युअल फंडांवरून मिळणारा 1.25 लाख रुपयांपर्यंतचा दीर्घकालीन भांडवली नफा (Long-Term Capital Gains) दर्शवू शकणार आहेत. यापूर्वी, या करदात्यांना अधिक गुंतागुंतीचा ITR-2 फॉर्म भरावा लागत होता. या बदलामुळे प्रक्रिया सुलभ झाली आहे आणि लहान गुंतवणूकदारांना रिटर्न भरणे अधिक सोपे जाईल.
यामुळे वैयक्तिक करदात्यांना 1.25 लाखांपर्यंत दीर्घकालीन भांडवली नफा असल्यास सरळ आयकर रिटर्न भरता येईल.
कोण भरू शकतो ITR-1?
ITR-1, म्हणजेच ‘सहज’, हा अशा निवासी व्यक्तींसाठी आहे ज्यांचे वार्षिक एकूण उत्पन्न 50 लाख रुपयांपेक्षा जास्त नाही आणि ज्यांचे उत्पन्न वेतन किंवा निवृत्तीवेतन, एका घराच्या मालमत्तेतून किंवा बँक ठेवी किंवा मुदत ठेवींवरील व्याजासारख्या स्रोतांकडून आहे.
यात 5,000 रुपयांपर्यंत अल्प प्रमाणात कृषी उत्पन्न असलेल्यांचाही समावेश होतो. हा फॉर्म भरण्यासाठी सर्वात सोपा आहे आणि भारतात मूलभूत उत्पन्न स्रोत असलेल्या व्यक्तींसाठी तो सर्वोत्तम आहे.
परंतु, जे व्यक्ती कंपनीत संचालक पदावर आहेत किंवा ज्यांनी असूचीबद्ध इक्विटी शेअर्समध्ये गुंतवणूक केली आहे, ते ITR-1 वापरू शकत नाहीत.
तसेच, ज्यांचे उत्पन्न भारताबाहेरील स्रोतांकडून आहे किंवा ज्यांच्याकडे परदेशात मालमत्ता आहे, त्यांच्यासाठीही हा फॉर्म नाही. जर तुमच्याकडे कर्मचारी स्टॉक पर्यायांवरील (ESOPs) कर देयके पुढे ढकललेली असतील, तर तुम्हाला वेगळा फॉर्म निवडावा लागेल. त्याचप्रमाणे, मोठ्या प्रमाणात रोख रक्कम काढल्यास कलम 194N अंतर्गत ज्यांचा कर कापला गेला आहे, ते व्यक्ती ITR-1 वापरून रिटर्न भरण्यास पात्र नाहीत.
कोण भरू शकतो ITR-4?
ITR-4, ज्याला ‘सुगम’ असेही म्हणतात, हा निवासी व्यक्ती, हिंदू अविभक्त कुटुंबे (HUF) आणि भागीदारी संस्था (LLP वगळता) ज्यांचे वार्षिक एकूण उत्पन्न 50 लाख रुपयांपेक्षा जास्त नाही, ते वापरू शकतात.
हा फॉर्म अशा लोकांसाठी योग्य आहे जे कलम 44AD, 44ADA किंवा 44AE च्या अंदाजित कर आकारणी योजनांतर्गत व्यवसाय किंवा व्यवसायातून उत्पन्न मिळवतात. सूचीबद्ध शेअर्स किंवा इक्विटी म्युच्युअल फंडांच्या विक्रीतून 1.25 लाख रुपयांपेक्षा जास्त नसलेला दीर्घकालीन भांडवली नफा असलेल्या करदात्यांसाठीही हा फॉर्म वापरला जाऊ शकतो. साध्या उत्पन्न रचना असलेले लहान व्यावसायिक मालक, फ्रीलांसर, व्यावसायिक किंवा वाहतूकदार यांच्यासाठी हा आदर्श आहे.
जे कंपनीचे संचालक आहेत, ज्यांच्याकडे असूचीबद्ध इक्विटी शेअर्स आहेत, ज्यांचे परदेशी उत्पन्न किंवा मालमत्ता आहे किंवा ज्यांचे कृषी उत्पन्न 5,000 रुपयांपेक्षा जास्त आहे, ते ITR-4 वापरू शकत नाहीत.
ITR भरण्याची तयारी कशी करावी?
- Form 16, बँक स्टेटमेंट, भांडवली नफा विवरण, घरमालमत्तेचे तपशील, इ. कागदपत्रे तयार ठेवा
- आयकर पोर्टलवर आपले PAN लॉगिन वापरून लॉगिन करा
- योग्य फॉर्म निवडा – ITR-1 किंवा ITR-4
- फॉर्म पूर्ण भरून ई-व्हेरिफाय करा
